Tüberküloz, dünyada halen büyük bir halk sağlığı sorunudur. Bulaşıcı hastalıklar içinde COVID-19 salgını öncesinde en çok sayıda insanı etkileyen ve ölümüne sebep olan hastalık iken şimdi; COVID-19'dan sonra en çok hastalandıran ve öldüren bulaşıcı hastalık olmuştur. Hastalığın etkeni; Mycobacterium tuberculosis adlı bir basildir. Hasta insanlardan, nefesle, öksürme ve hapşırma ile ortama yayılan basilin solunum yolu ile alınması sonucu bulaşır.
2 haftadan uzun süren geçmeyen öksürük, balgamda kan gelmesi, halsizlik, gece terlemesi, kilo kaybı olan veya tüberküloz hastası ile aynı ortamı paylaşan kişiler gecikmeden verem savaşı dispanseri veya göğüs hastalıkları uzmanına başvurmalıdır. Bu yakınmalar ve akciğer filmi ile tüberküloz hastalığından şüphelenilir. Balgam incelemesi yapılarak hastalığın tanısı konulur. Tedavi başlanan hastaların bulaştırıcılığı hızla azalmaktadır. Bu nedenle erken tanı konulması ve tedavinin başarıyla tamamlanması, hastanın iyileşmesini sağladığı gibi toplumda bulaşmayı da önler. Tüberküloz hastalığı tedavi edilebilen bir hastalıktır. Koruyucu tedavi ile önlenebilen bir hastalıktır.
KORUNMA YOLLARI:
En etkili korunma yöntemi aşıdır.
BCG aşısı doğumdan itibaren yapılabilir, ancak uygulama kolaylığı, bağışıklamanın daha güçlü gelişmesi için 2 ayı doldurduğunda uygulanmalıdır
BCG aşısı, 3. aydan sonra yapılacaksa ppd ile TCT (cilt testi) yapıldıktan sonra sonucuna göre uygulanır.
Uygulanmaması gereken durumlar
Kanser, kanser tedavisi ve kortizon içeren ilaç kullanımı vb. bağışıklık sisteminin baskılandığı durumlar
Gebelik
TEDAVİ
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından Tüberküloz (verem) kontrol programları için önerilen tedavi yöntemi Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT) dir. DGT, verem hastasının tüm tedavisi boyunca ilaçlarının her dozunu bir görevli ya da gözetmen eşliğinde içmesi tedavi başarı oranlarını artırmaktadır.
DGT uygulamasının temel nedeni, hastaların genellikle tedaviye uyumsuz olmalarıdır. Verem hastalarının tedavileri en az 6-8 ay (ilaç direnci olan vakalarda bu süre uzayabilir) olmak üzere uzun bir zaman almaktadır. Tedavi sürecinin uzun olması ve tedaviye başladıktan sonra hastaların bir-iki hafta içerisinde iyileşme belirtileri göstermelerinden dolayı verem hastaları tedavilerini yarım bırakabilmektedirler. Böylece hastalarda nüks, çok ilaca dirençlilik, kronikleşme gibi istenmeyen sonuçlar görülebilmekte, tedavi süreci uzayabilmekte ve bu hastalar hem kendileri iyileşememektedir hem de toplum açısından bulaş kaynağı olmaktadır.
Verem tedavisi ilaçları arasında en yaygın olanları izoniazid, pirazinamid, rifampisin, ve etambutoldur. Bunların yanı sıra ilaça dirençli verem hastalıklarında enjekte edilebilir preparatlar olarak adlandırılan amikasin ve kapromisin ile florokinolon grubu antibiyotikler genellikle 20 ila 30 ay boyunca kullanılır. Mevcut ilaçların hepsine dirençli türlerde tedaviye ek olarak göreceli olarak yeni bulunmuş bedaquiline ve linezolid kullanılabilir.
Dünyada Tüberkülozun Durumu
.COVID-19 salgını, tüberkülozla mücadelede yıllarca süren küresel başarıyı tersine çevirdi ve on yıldan uzun bir süredir ilk kez tüberküloz ölümleri arttı.
Tüberküloz, COVID-19' dan sonra en fazla kişiyi etkileyen ikinci önemli bulaşıcı hastalıktır ve dünyada ölüm nedenleri içinde 13. sıradadır. 2020'de 1,5 milyon insan tüberkülozdan öldü (HIV pozitif olan 215.000 tüberküloz hastası dahil olmak üzere).
COVID-19 salgını temel tüberküloz hizmetlerine erişimi ciddi şekilde etkilemiştir. 2020 yılında 2019'a kıyasla çok daha az sayıda kişiye tanı konularak tedavi edildi: Dünyada 10 milyon tüberküloz hastası vardır, fakat kayıtlı tüberküloz hastaları, 2019 yılında 7,1 milyon iken 2020 yılında 5,8 milyona düşmüştür. Tüberkülozdan koruyucu tedavi verilenlerin sayısında da %21 düşüş görülmüştür.
İlaca dirençli tüberküloz bir halk sağlığı krizi olmaya devam etmektedir. Tedavisi zor ve pahalı olan bu hastalıkta tedavi başlanan hasta sayısı 2019'da 177.000'den 2020'de 150.000'e düşerek %15 azalmıştır.
2015 ve sonrası için hazırlanan Tüberkülozu Bitirme Stratejisi'ndeki 2020 yılı hedeflerine de ulaşılamamıştır. Hastalıkta azalma hedefi olan %20 yerine %11 başarı sağlanmıştır; Ölümlerde %35 düşüş yerine %9,2 başarı sağlanmıştır; Yıkıcı maliyetle karşılaşmayanların oranı %0 hedeflenirken hastaların %47'si bu ekonomik etkiyle karşılaşmaktadır.
Tüberküloz mücadelesine taahhüt edilen bütçeler de çok yetersiz kalmaktadır:.Tüberkülozdan korunma, tanı, tedavi ve bakım için yıllık 13 milyar ABD doları gerekirken yıllık harcanan miktar 5,3 milyar dolardır. Bu konuda araştırmalara yıllık 2 milyar ABD doları sağlanması gerekirken yıllık 0,9 milyar dolar sağlanmıştır.
Türkiye'de Tüberkülozun Durumu
Ülkemizde tüberküloz takip ve tedavi hizmetleri tüm sağlık kuruluşlarımızda ücretsizdir. Tüberküloz ve dirençli tüberküloz hastalarının tedavisinde kullanılan tüm ilaçlar Sağlık Bakanlığı tarafından temin edilerek hastalara ücretsiz olarak ulaştırılmaktadır. Türkiye'deki diğer ülke doğumlu ya da yabancı uyruklu tüberküloz hastaları da ücretsiz olarak tedavi edilmektedir.
2005 yılında Türkiye'de tüberküloz hastası sayısı 20.535 iken, 2019 yılında 11.401 olarak tespit edilmiştir. Yıllar içinde nüfusun artmasına ve göç almamıza karşın hasta sayısı düşmüş, toplam olgu hızı yüz binde 29,8'den 13,7'ye gerilemiştir.
COVID-19 salgını, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de tüberküloz kontrolünü olumsuz yönde etkilemiştir. Verem savaş dispanserlerinde 2019 yılına göre 2020 yılında yapılan muayene sayısı, korumaya alınan kişi sayısı, yapılan temaslı muayene sayısı ve bakteriyolojik inceleme sayıları yaklaşık %40-50 düzeyinde azalırken yeni kayıt edilen tüberküloz hastası sayısı %20 oranında azalmıştır.
Toplam kayıtlı tüberküloz hastası sayısı 2020 yılında 8.925 olarak bildirilmiş, olgu hızı yüz binde 10,7 olarak hesaplanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü, 2020 yılında Türkiye'de tüberküloz hastalarının %69'unun kayıtlı olduğunu belirtmektedir. Bu oran uzun yıllardır %85'in üzerinde idi. Yani, COVID-19 salgınının etkisi ile tüberküloz
hastalarının yaklaşık üçte birine tanı konulamamıştır.
Görseller hastalarımızın onayı üzerine web sitemize yüklenmiştir.